Các chuyên gia đã chứng minh rằng nếu trong cuộc sống, cha mẹ hay dùng những hành động, lời nói và thói quen khiến trẻ cảm thấy mình thật kém cỏi thì cũng giống như đang chụp một cái bình mang tên “ngu dốt” vô hình lên trẻ, từ đó, từng bước, từng bước đẩy trẻ tới bờ vực của sự “ngu ngốc hơn”
Gần đây, một nhóm các nhà khoa học đã làm một thí nghiệm như sau:
Họ cho một con cá lớn vào trong một cái bể bơi, nơi có rất nhiều con cá nhỏ đang sống. Mỗi khi con cá lớn đói bụng, nó liền bắt những con cá nhỏ để ăn, và không một con cá nhỏ nào có thể thoát khỏi “móng vuốt” của nó.
Một thời gian sau, các nhà khoa học đã dùng một chiếc bình thủy tinh chụp lên con cá lớn ấy và thả nó vào hồ bơi, cùng nhiều con cá nhỏ mới.
Như thông lệ, mỗi lần đói, khi nhìn thấy những con cá nhỏ bơi quanh bình, cá lớn sẽ nhào lên để cắn chúng, nhưng mỗi lần lao ra, nó lại đâm đầu vào thành bình… Theo thời gian, có vẻ như con cá lớn đã hiểu được điều này, vì vậy, tần suất nó đâm đầu vào bình của nó càng ngày càng ít đi. Cuối cùng, nó hoàn toàn tuyệt vọng và “buông tha” cho tất cả những con cá nhỏ đó.
Nhưng một điều đáng ngạc nhiên hơn là khi các nhà khoa học bỏ chiếc bình đang chụp lên con cá lớn ra thì con cá lớn này đã chìm xuống đáy và không hề nhúc nhích. Ngay cả khi những con cá nhỏ bơi tới gần nó, thậm chí là đến trước miệng nó, nó cũng không hề nhúc nhích. Cuối cùng, nó đã chết vì đói.
Sau khi nghe xong câu chuyện này, có thể bạn sẽ nói rằng “Con cá này chết theo cách thật ngu xuẩn”. Nhưng khi bạn suy nghĩ thật cẩn thận, bạn sẽ thấy rằng con cá lớn vốn không ngu ngốc như chúng ta nhận định.
Chỉ là sau vô số lần vấp phải trắc trở, nó bắt đầu hoài nghi khả năng săn mồi của mình, cuối cùng, nó hoàn toàn tuyệt vọng, trở nên chán nản và nghĩ rằng mình là một con cá ngu ngốc không có khả năng săn mồi. Chính cảm giác mình là một kẻ kém cỏi mới là nguyên nhân giết chết nó.
Chuyên gia giáo dục trẻ thơ người Mỹ, Lilian G. Katz cũng phát hiện ra hiện tượng tương tự như vậy cũng có ở trẻ em. Ông gọi chúng là thói quen “ngu xuẩn”..
1. Dạy kiến thức quá sớm
Một số cha mẹ vì muốn con không thua kém bạn bè ngay từ khi còn nhỏ nên thường có thói quen dạy con trước tuổi. Nhiều người còn viện dẫn lý do không muốn con tự mãn nên thường đặt ra những mục tiêu cao hơn khả năng của chúng. Tuy nhiên, trẻ con không có khả năng tự đứng dậy sau thất bại như người lớn, vì vậy, sau mỗi thất bại, trẻ sẽ cảm thấy xấu hổ, thất vọng và càng ngày càng tự ti về bản thân. Nếu một đứa trẻ ít khi có được cảm giác chiến thắng thì dần dần, chúng sẽ biến thành đứa trẻ nhút nhát, luôn lo lắng và thấy mình ngu dốt.
2. Cha mẹ không có thói quen học tập, đọc sách
Có lẽ nhiều bậc phụ huynh sẽ nghĩ rằng việc mình thích xem truyền hình thì có quan hệ gì tới các con đâu. Nhưng thực tế, mọi hành động, mọi ngôn từ hàng ngày của bố mẹ đều sẽ trực tiếp ảnh hưởng tới suy nghĩ và năng lực của trẻ. Nếu bố mẹ không học tập, không đọc sách sẽ không thể tạo ra một môi trường tốt để thúc đẩy những điều này ở trẻ và trẻ cũng sẽ không thích học, không thích đọc, chỉ thích xem tivi, chơi điện thoại, lướt facebook… như bố mẹ.
Để não thường xuyên phải suy nghĩ là cách để thúc đẩy trí thông minh và giúp não phát triển. Những người không hay suy nghĩ, không để não hoạt động sẽ làm não nhanh bị “thoái hóa”, người thông minh cũng sẽ dần trở nên đần độn.
3. Luôn cho trẻ ăn quá no
Với tâm lý luôn sợ con đói hoặc lo con ăn ít không lớn được, câu cửa miệng của nhiều bậc cha mẹ luôn là “Ăn thêm đi con, ăn nhiều vào hay sao con ăn có tí thế…”. Nhưng các nghiên cứu đã chứng minh rằng, tế bào não sẽ sớm suy yếu, trí lực giảm sút, càng ngày càng kém linh hoạt, thông minh nếu như chúng ta thường xuyên ăn quá no. Chính vì vậy, ăn quá no chưa hẳn là tốt. Cha mẹ nên cho con đầy đủ chất dinh dưỡng là tốt nhất nhưng không nên ép trẻ ăn thêm khi trẻ đã muốn dừng lại.
4. Bố mẹ hay thức khuya
Rất nhiều bậc cha mẹ thường xuyên cho con thức khuya cùng mình mà không hề biết rằng việc trẻ không ngủ đủ giấc sẽ khiến khả năng miễn dịch của trẻ bị suy giảm, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Ngoài ra các vấn đề như nội tiết mất cân bằng, chuyển hóa chất trong thân thể bị rối loạn, béo phì… cũng xuất hiện.
Theo các nhà tâm lý, việc cha mẹ mải xem ti vi, xem điện thoại không đi ngủ đúng giờ, trẻ sẽ bắt chước theo và không có một giấc ngủ khỏe mạnh. Đây là hành vi thiếu trách nhiệm nghiêm trọng.
Ngoài ra, các nghiên cứu còn chỉ ra rằng những người thường xuyên thức khuya, ngủ không đủ sẽ khiến các tế bào não suy yếu nhanh chóng. Dần dần, những người thông minh, sẽ dần dần trở nên kém linh hoạt và ngu ngốc hơn.
5. Hay quát mắng và đánh con
Khi trẻ mắc phải một lỗi lầm nào đó, nhiều cha mẹ thường giải quyết vấn đề bằng cách quát mắng trẻ hoặc thậm chí là đánh trẻ. Khi đó, trẻ sẽ cảm thấy sợ hãi và lựa chọn im lặng vì yếu thế hơn cả về ngôn ngữ và quyền lực. Dần dần, chúng sẽ trở nên khép kín, hướng nội, không muốn tâm sự chia sẻ cùng ai, có thể rối loạn hành vi và ngôn ngữ, các vấn đề về thần kinh cũng xuất hiện. Việc cha mẹ la mắng, đánh đập trẻ về cơ bản không thể giải quyết các vấn đề một cách triệt để mà nó sẽ chỉ gây ra nhiều tổn thương cho cơ thể và tâm trí của trẻ.
6. Luôn ép trẻ học tập, giới hạn sự vui chơi của trẻ
Có một số bậc cha mẹ hay kỳ vọng quá lớn vào con, họ thường xuyên ép con học tập, và chỉ khi thấy con chăm chỉ thì họ mới vui vẻ, nhẹ nhàng với con, còn khi thấy con chơi thì nổi trận lôi đình. Thậm chí có người còn tin rằng nếu con chơi quá nhiều, con sẽ trở nên ngang bướng và khó dạy bảo.
Đây là những cách giáo dục con hoàn toàn sai lầm. Điều cha mẹ cần làm không phải là cấm con chơi, mà là làm thế nào để cân bằng giữa việc học và chơi của con, từ đó tạo điều kiện giúp con giải phóng những áp lực mà con đang gặp phải trong cuộc sống hàng ngày, xua tan đi những cảm xúc không nên có trong con, từ đó con sẽ dung nạp được nhiều kiến thức và có hứng thú say mê học tập hơn.
7. Cấm trẻ không được khóc
Khi trẻ khóc, đặc biệt là khóc ở nơi công cộng, bản năng của cha mẹ sẽ thường là đe dọa, quát mắng trẻ “nín ngay”, không được khóc. Lý do là vì cha mẹ nghĩ rằng, khi trẻ không khóc nữa thì phiền toái sẽ qua đi và vấn đề sẽ được giải quyết. Nhưng, trên thực tế, cha mẹ không biết rằng khóc chính là một quá trình “tự chữa lành vết thương” của con người, là liệu pháp giúp hồi phục sức khỏe và tinh thần.
Về lâu dài, việc cấm trẻ khóc sẽ khiến trẻ không dám thể hiện cảm xúc, nhất là những cảm xúc tiêu cực. Trẻ sẽ trở nên khép kín, cáu bẳn, thậm chí là mất kiểm soát.
8. Nói lời cay độc với trẻ
Đôi lúc, trước mặt trẻ hoặc những người khác, nhiều cha mẹ thường vô tình hoặc cũng có thể là cố ý thốt ra những câu nói rằng con mình kém cỏi, con mình ngu dốt, không thông minh bằng bạn A hàng xóm hay anh/chị/em ruột. Hậu quả là những câu nói này có tác động tiêu cực rất mạnh đến tâm lý và sức khỏe của trẻ.
Thậm chí, ở độ tuổi của trẻ, khi mà trẻ còn chưa hiểu hết được sự sâu xa trong lời nói của bố mẹ thì những câu nói như: “Cháu học cũng bình thường”, “Cháu cũng còn lười học lắm”… cũng có thể khiến trẻ hiểu rằng chúng vẫn còn “ngu dốt” lắm. Và khi tần suất của những từ này càng ngày càng nhiều thì chúng sẽ khiến trẻ tin rằng chúng “thực sự ngu ngốc, hư hỏng.
Để trẻ có một tâm hồn và thể chất khỏe mạnh trong tương lai, cha mẹ nên khắc chế những thói quen hành vi không tốt của bản thân mình. Bên cạnh đó, điều cha mẹ cần làm là tạo cho con những thói quen tốt như thói quen tự giác học tập, cho trẻ một môi trường sống tích cực, lành mạnh, hướng về phía trước. Đây cũng là cách cha mẹ chuẩn bị tốt các điều kiện để trẻ trở thành một người thông minh, trí tuệ.
